ปรากฏการณ์ “ติดอยู่ที่ปลายลิ้น”…ความซับซ้อนของสมองและความทรงจำ

หลาย ๆ คนอาจเคยเจอเหตุการณ์ “รู้จัก แต่จำชื่อไม่ได้” ไม่ว่าจะเป็นชื่อของคน สัตว์ สิ่งของ หรือสถานที่ โดยรู้สึกว่าคิดอย่างไรก็คิดไม่ออก ไม่สามารถนึกออกมาเป็นคำพูดได้ จนเราเรียกปรากฏการณ์นี้ว่า “ติดอยู่ที่ริมฝีปาก” ซึ่งในภาษาอังกฤษ เราเรียกว่า Tip-of-the-tongue (ติดอยู่ที่ปลายลิ้น) เป็นปรากฏการณ์ที่สัมพันธ์กับกลไกการทำงานของระบบความจำ และการดึงข้อมูล (Information) ออกมาจากสมอง โดยสมองไม่สามารถเชื่อมโยงความหมายและเสียงของคำที่ต้องการได้ ซึ่งอาจเกิดจากการที่เราไม่ได้ยินหรือพูดคำนั้นเป็นเวลานาน แม้ว่าชื่อนั้นจะฝังอยู่ในความจำระยะยาว (Long-Term Memory) ก็ไม่สามารถดึงความจำออกมาได้ทั้งหมด ทำให้นึกออกเพียงพยางค์หรือตัวอักษรบางตัวเท่านั้น วิธีการหนึ่งที่จะทำให้เราสามารถนึกถึงคำเป้าหมายออกมาได้ คือ ให้พยายามนึกถึงพยัญชนะสำคัญที่พอจะนึกออก แล้วค่อย ๆ นำมาประกอบเป็นคำ ๆ จนกระทั่งสมองของเราสามารถเชื่อมโยงไปสู่คำที่ถูกต้องได้ ปรากฏการณ์ “ติดอยู่ที่ปลายลิ้น” นี้ เกิดขึ้นได้กับทุกเพศทุกวัย และเป็นเรื่องปกติหากเกิดขึ้นเป็นครั้งคราว หรือเกิดขึ้นบ่อยเมื่อมีอายุมากขึ้น แต่เมื่อไหร่ที่ปรากฏการณ์นี้เกิดขึ้นบ่อยจนกระทั่งรบกวนการใช้ชีวิตประจำวัน ความผิดปกตินี้จะเรียกว่า ภาวะหลงลืมทางภาษา (Anomic aphasia) ซึ่งเกิดจากผู้ป่วยที่เคยมีภาวะเส้นเลือดในสมองแตกหรือตีบ (Stroke) หรือเกิดอุบัติเหตุทางสมองมาก่อน และหากเกิดขึ้นในระยะยาว จะกลายเป็นภาวะหลงลืมภาษา ชนิด PPA หรือ Primary Progressive Aphasia ซึ่งเป็นความผิดปกติระยะแรกเริ่มที่อาจนำไปสู่โรคสมองเสื่อม (Dementia) ได้

 

ที่มาข้อมูล :
1. ‘ติดอยู่ที่ริมฝีปาก’ จำชื่อคนไม่ได้เรื่องธรรมดา เพราะความซับซ้อนของสมองและความทรงจำ. [ออนไลน์]. 2017, แหล่งที่มา :
https://thematter.co/brief/tip-of-the-tongue-is-common-to-us/28504 [11 สิงหาคม 2563]
2. ปรากฎการณ์ปลายลิ้น. [ออนไลน์]. 2013, แหล่งที่มา :
https://www.scimath.org/article-biology/item/3571-2013-05-31-08-51-45 [11 สิงหาคม 2563]
3. อะฟาเซีย (Aphasia) ภาวะสื่อสารไม่ได้โดยไม่ได้ตั้งใจ. [ออนไลน์]. 2019, แหล่งที่มา :
https://www.trueplookpanya.com/knowledge/content/72187/-scihea-sci- [11 สิงหาคม 2563]
4. Tip of the tongue. [ออนไลน์]. 2020, แหล่งที่มา :
https://en.wikipedia.org/wiki/Tip_of_the_tongue#:~:text=Tip%20of%20the%20tongue%20(also,feeling%20that%20retrieval%20is%20imminent. [11 สิงหาคม 2563]
คำค้น : ติดอยู่ที่ปลายลิ้น (Tip-of-the-tongue), ความจำระยะยาว (Long-Term Memory), ภาวะหลงลืมทางภาษา (Anomic aphasia) , Primary Progressive Aphasia (PPA), โรคสมองเสื่อม (Dementia)

ผู้เขียน : นางสาวชญานุช เรืองจันทร์ กองวิชาการ พิพิธภัณฑ์วิทยาศาสตร์ อพวช.
บรรณาธิการ (วิชาการ) : นางสาวอุมาภรณ์ เครือคำวัง ผู้อำนวยการกองวิชาการ พิพิธภัณฑ์วิทยาศาสตร์ อพวช.
บรรณาธิการ (ภาษา) : นายอานุภาพ สกุลงาม นักวิชาการ พิพิธภัณฑ์วิทยาศาสตร์ อพวช.
ผู้อนุมัติเผยแพร่ : นางสาวอุมาภรณ์ เครือคำวัง ผู้อำนวยการกองวิชาการ พิพิธภัณฑ์วิทยาศาสตร์ อพวช.