การที่สิ่งมีชีวิตหนึ่งชนิดหายไปจากระบบนิเวศ ย่อมส่งผลกระทบต่อความเป็นอยู่ของสิ่งมีชีวิตอื่น ๆ ที่ยังอยู่ เหมือนสำนวนไทย “น้ำพึ่งเรือ เสือพึ่งป่า” พบเห็นได้หลายตัวอย่างกรณีศึกษาของ
keystone species (สิ่งมีชีวิตหลัก) ต่าง ๆ เช่น เมื่อไม่มีผู้ล่าขนาดใหญ่อย่าง เสือโคร่งหรือหมาป่า ประชากรของเหยื่อจะล้นป่า พรรณพืชไม่มีเวลาเจริญเติบโตให้ทันกับการถูกกิน
ตัวอย่างที่นำเสนอในบทความนี้ ไม่ใช่สัตว์ผู้ล่า แต่เป็น “ecosystem engineer” แปลตรงตัวว่า วิศวกรระบบนิเวศ ที่ชื่อว่า “บีเวอร์”
บีเวอร์ เป็นสัตว์เลี้ยงลูกด้วยนม กลุ่มสัตว์ฟันแทะ มีสองสายพันธุ์ คือพันธุ์อเมริกาเหนือ (Castor canadensis) และพันธุ์ยูเรเชียน (Castor fiber) ที่พบได้แถบทวีปยุโรป อาศัยตามแหล่งน้ำต่าง ๆ
เช่น บึง หนอง คลอง แม่น้ำ และพื้นที่ชุ่มน้ำอื่น ๆ บีเวอร์กินเปลือกไม้ หญ้า และพืชน้ำ เป็นอาหาร เพื่อป้องกันภัยจากสัตว์ผู้ล่า บีเวอร์สร้างรังกลางหรือริมแหล่งน้ำที่อาศัยอยู่และยังขุดคลองและสร้างฝาย
ล้อมรอบอีกด้วย โดยใช้กิ่งไม้ ท่อนไม้ และหิน ค่อย ๆ เรียงกันเป็นแนว และใช้โคลนเสริมความแข็งแรง
บีเวอร์แทะต้นไม้ เพื่อนำกิ่งไม้มาสร้างรังและฝาย
เนื่องจากบีเวอร์มีขนสองชั้นที่หนานุ่ม และถูกล่าง่ายเพราะความอุ้ยอ้าย จึงตกเป็นเป้าของนายพรานอย่างง่ายดาย ชนพื้นเมืองในอเมริกาจะล่าเท่าที่จำเป็นเท่านั้น ทั้งใช้เองและใช้เป็นสินค้าบ้าง
แต่ชาวล่าอาณานิคมที่มาจากยุโรปไม่ได้มีวัฒนธรรมที่ให้คุณค่ากับการรักษาสมดุลธรรมชาติ จึงทำการล่าบีเวอร์เป็นจำนวนมาก จนใกล้สูญพันธุ์ไปจากธรรมชาติในศตวรรษที่ 19 ทำให้ระบบนิเวศ
ที่เคยอยู่ได้เสื่อมโทรมลงและขาดสมดุล แต่ในปัจจุบัน บีเวอร์เป็นสัตว์คุ้มครอง และมีโครงการปล่อยบีเวอร์คืนสู่ป่า เพื่อเสริมความอุดมสมบูรณ์ของพื้นที่และความทนต่อความผันผวนของอุณหภูมิ
และความชื้นตามฤดูกาล การเพิ่มประชากรของบีเวอร์ในธรรมชาติ จึงทำสิ่งมีชีวิตที่อาศัยในบริเวณเดียวกัน ก็ได้รับผลประโยชน์ร่วมกัน เนื่องจากฝายบีเวอร์กักเก็บน้ำ และสารอาหารจากอินทรียวัตถุในน้ำเอื้อให้พืชเจริญเติบโตดี และสัตว์ชนิดอื่นมีอาหารและที่อยู่อาศัย
ฝายบีเวอร์ใน Lamar Valley อุทยานแห่งชาติเยลโลว์สโตน (Yellowstone National Park) สหรัฐอเมริกา
เมื่อปลายปีที่ผ่านมา มีงานวิจัยตีพิมพ์ในวารสาร Freshwater Ecology ที่สอดคล้องและส่งเสริมความรู้ที่มีอยู่เกี่ยวกับนิเวศวิทยาของบีเวอร์ Romansic, Nelson, Moffett,
และ Piovia-Scott (2020) พบว่าแหล่งน้ำที่มีฝายบีเวอร์ มีความหลากหลายทางชีวภาพของสัตว์สะเทินน้ำสะเทินบกมากกว่าแหล่งน้ำที่ไม่มีฝายบีเวอร์ 2.7 เท่า (2.4 ต่อ 0.9 ชนิด)
โดยเฉพาะชนิดที่ต้องใช้เวลานานในการเจริญเติบโต เช่น กบขาแดง (Rana aurora) และซาลาแมนเดอร์ตะวันตกเฉียงเหนือ (Ambystoma gracile) ที่อ่อนไหวต่อการเปลี่ยนแปลงสภาพ
ภูมิอากาศ หรือ ภาวะโลกร้อน
กรณีศึกษานี้ เป็นหนึ่งในหลาย ๆ หลักฐาน ที่แสดงให้เห็นว่า
1. Keystone species มีบทบาทสำคัญในถิ่นธรรมชาติของมัน ในการค้ำจุนความหลากหลายทางชีวภาพ ซึ่งเป็นปัจจัยส่งเสริมและบ่งชี้ระบบนิเวศที่สมบูรณ์
2. ในแง่ของการฟื้นฟูสิ่งแวดล้อม การใช้หลัก “ธรรมชาติฟื้นฟูธรรมชาติ” มักจะให้ผลลัพธ์ที่มั่นคงและยั่งยืน ประกอบกับการศึกษาพื้นที่อย่างรอบด้านและลึกซึ้ง ก่อนที่จะวางแผนและลงมือทำ
ในปัจจุบัน ธรรมชาติมีกำลังเสียสมดุล สิ่งมีชีวิตหลายชนิดกำลังจะใกล้สูญพันธุ์ จากภัยคุกคามหลายชนิด รวมทั้งกิจกรรมของมนุษย์ อนาคตของสรรพชีวิตอยู่ในมือของพวกเราทุกคน
เพราะฉะนั้น เราจึงควรช่วยกันต่อสู้เพื่อโลก ดาวเคราะห์ที่เป็นบ้านหลังเดียวของเรา และสรรพชีวิตทั้งมวล ที่อยู่ร่วมกัน
ผู้วิจัยเก็บข้อมูลที่ Gifford Pinchot National Forest รัฐวอชิงตัน สหรัฐอเมริกา
ผู้เขียน นภัทร มาลาธรรม
ที่มาของภาพ
Herbert, N. (2016). Beaver pond, Lamar Valley, Yellowstone National Park [Online image]. Flickr.
https://www.flickr.com/photos/80223459@N05/33640720162
Hollett, J. (2019). Spirit Lake and Saint Helens Lake at Mount Margaret Backcountry in Washington in The Pacific Northwest | Landscapes in The West [Online image]. Wikimedia Commons.
Robertson, D. G. E. (2010). Canadian Beaver (Castor canadensis), Gatineau Park, Quebec, Canada [Online image]. Wikimedia Commons.
https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Beaver_in_Winter,_Gatineau_Park.jpg
ที่มาของแหล่งข้อมูล
Goldfarb, B. (2018). Beavers Are the Ultimate Ecosystem Engineers. Sierra Club Magazine. Retrieved from
https://www.sierraclub.org/sierra/2018-4-july-august/feature/beavers-are-ultimate-ecosystem-engineers [06 มกราคม 2564]
Lindman, S. (2020). Beavers may help amphibians threatened by climate change. WSU Insider, Washington State University. Retrieved
from https://news.wsu.edu/2020/12/08/beavers-may-help-amphibians-threatened-climate-change/ [06 มกราคม 2564]
ค้นคว้าเพิ่มเติม
Romansic, J. M., Nelson, N. L., Moffett, K. B., and Piovia-Scott, J. (2020). Beaver dams are associated with enhanced amphibian diversity via lengthened hydroperiods
and increased representation of slow developing species. Freshwater Biology. Retrieved from https://onlinelibrary.wiley.com/doi/10.1111/fwb.13654 [06 มกราคม 2564]
Dorling Kindersley Find Out! (n.d.) Why Do Beavers Build Dams? Beaver Facts for Kids. [เว็บไซต์] https://www.dkfindout.com/us/animals-and-nature/rodents/beavers/
Niche Construction: Resources [เว็บไซต์] https://nicheconstruction.com/resources/
PBS. (2014). How Beavers Build Dams | Leave it to Beavers | PBS [วิดีโอออนไลน์]. YouTube https://www.youtube.com/watch?app=desktop&v=yJjaQExOPPY
Sustainable Human. (2014). How Wolves Change Rivers [วิดีโอออนไลน์]. YouTube.
Sustainable Human. (2014). How Whales Change Climates [วิดีโอออนไลน์]. YouTube.
TED-Ed. From the top of the food chain down: Rewilding our world - George Monbiot [วิดีโอออนไลน์]. YouTube.
ไบโอเอทานอล (Bioethanol) เป็นพลังงานทางเลือกที่สะอาด ยั่งยืนและเป็นมิตรต่อสิ่งแวดล้อม สามารถผลิตได้จากกระบวนการทางชีวภาพ โดยใช้ยีสต์หมักน้ำตาลที่ได้จากผลผลิตทางการเกษตรในสภาวะที่ไม่มีอากาศ จะให้ผลิตภัณฑ์เป็นเอทิลแอลกอฮอล์หรือเอทานอล การนำพืชที่เป็นอาหาร เช่น อ้อย ข้าวโพด และมันสำปะหลัง มาผลิตเอทานอล
ในฤดูร้อนของทุกปี มักจะเป็นช่วงที่แดดร้อนแรงสุดๆ จนหลายคนแทบไม่อยากออกจากบ้าน แต่รู้หรือไม่ว่ากิจกรรมยามว่างในฤดูร้อนที่คนนึกถึงเป็นอันดับต้นๆ คือการออกไปเที่ยวทะเล แล้วเราทำอะไรบ้างเมื่อมาที่ทะเล เชื่อว่าคนส่วนมากคงจะเล่นน้ำอย่างสนุกสนานบริเวณชายหาด บ้างก็ถ่ายรูป กินอาหาร จิบเครื่องดื่มเย็นๆ และอีกกิจกรรมหนึ่งที่น่าสนใจไม่แพ้กันคือ การออกไปดำน้ำ
อ๊บ! อ๊บ! อ๊บ! เสียงนี้ดังลอดเข้ามาเมื่อคราฝนตก หากข้างบ้านใครมีแอ่งน้ำขัง อาจเป็นแหล่งนัดพบยามราตรีอันแสนวิเศษของเหล่าขบวนการอ๊บอ๊บ! นั่นคือสัตว์สะเทินน้ำสะเทินบกพวกมันมีความสัมพันธ์กับคนไทยมาเนิ่นนาน แต่เมื่อเอ่ยถึงสัตว์กลุ่มนี้ผู้คนมักจะนึกถึงเพียงแค่กบ-เขียด เท่านั้น
การที่สิ่งมีชีวิตหนึ่งชนิดหายไปจากระบบนิเวศ ย่อมส่งผลกระทบต่อความเป็นอยู่ของสิ่งมีชีวิตอื่น ๆ ที่ยังอยู่ เหมือนสำนวนไทย “น้ำพึ่งเรือ เสือพึ่งป่า”
การพบไมโครพลาสติกในทะเลอาจเป็นปรากฏการณ์ที่สร้างความตื่นตัวในการอนุรักษ์สภาพแวดล้อม เพราะปริมาณการใช้พลาสติกที่มีมากขึ้นอย่างมาก จนถึง ค.ศ. 2020
“ตึกลูกเต๋า” ชื่ออย่างไม่เป็นทางการของอาคารพิพิธภัณฑ์วิทยาศาสตร์มหาราชินี องค์การพิพิธภัณฑ์วิทยาศาสตร์แห่งชาติ (อพวช.) ดูจะเป็นชื่อที่คุ้นหูผู้คนทั่วไป มากกว่าชื่อ “พิพิธภัณฑ์วิทยาศาสตร์” ของ อพวช.
นักวิจัยเตือนสัญญาณอันตรายจากหิมะที่ละลายอย่างต่อเนื่องในที่ราบหิมาลัย-ทิเบต ส่งผลต่อการขยายตัวของแพลงก์ตอนน็อกติลูกา (Noctiloca) และอุณหภูมิพื้นผิวมหาสมุทรร้อนขึ้น
เทอร์โมมิเตอร์ที่ใช้วัดอุณหภูมิร่างกาย เพื่อคัดกรองผู้เสี่ยงเป็นโรคติดเชื้อโควิด-19 (COVID-19) ดร.สุเมธ อาวสกุลสุทธิ
ถ้าให้ทุกคนนึกถึงภาพสงครามในความคิดของเรา หลายๆคนอาจนึกถึงสงครามในรูปแบบทางการทหาร ที่มีการใช้ระเบิดนิวเคลียร์ ปืน หรืออาวุธที่มีอานุภาพร้ายแรงในการสังหารกัน ทำให้ผู้คนล้มตายเป็นจำนวนมาก
หากกล่าวถึงวิทยาศาสตร์ คนทั่วไปคงนึกภาพนักวิทยาศาสตร์กำลังทำการทดลองเกี่ยวกับสารเคมีอะไรบางอย่างอยู่ ซึ่งเป็นการหลีกเลี่ยงไม่ได้ว่าการทดลองทางวิทยาศาสตร์ใดๆก็ตามย่อมมีความเกี่ยวข้องกับสารเคมีไม่ทางตรงก็ทางอ้อมอยู่แล้ว ความจริงแล้วมนุษย์อยู่กับสารเคมีมาตั้งแต่เกิดจนตายเพราะสารเคมีนั้นอยู่รอบตัวซึ่งมีทั้งเกิดขึ้นเองตามธรรมชาติหรือผ่านการสังเคราะห์ขึ้นมา
แปลและรียบเรียงโดย อานุภาพ สกุลงาม กองวิชาการวิทยาศาสตร์ พิพิธภัณฑ์วิทยาศาสตร์ องค์การพิพิธภัณฑ์วิทยาศาสตร์แห่งชาติ (อพวช.) จาก ‘Storyteching’ – how museums can use technology to tell their stories เขียนโดย Rebecca Carlsson จาก www.museumnext.com
ปลายปี 2019 จนถึงต้นปี 2020 มีไวรัสโคโรน่าสายพันธุ์ใหม่ระบาดไปทั่วโลกอย่างรวดเร็วจากเมืองเล็ก ๆ ของประเทศจีน (อู่ฮั่น) หรือที่ในปัจจุบันเรารู้จักและได้ยินชื่อไวรัสขนิดนี้ว่า COVID-19
ใน 30-40 ปีข้างหน้า อาหารที่อยู่บนโต๊ะเราอาจจะไม่มีอยู่อีกต่อไป ยกตัวอย่าง ปลา ถั่วเหลือง มันฝรั่ง ผลไม้ต่างๆ หรือแม้แต่ ธัญพืช เช่น ข้าวสาลี และข้าวสวย ไปจนถึงของหวานหรือเครื่องดื่ม น้ำผึ้ง ช็อกโกแลต และกาแฟ เพราะการเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศโลกไม่เพียงทำให้อุณหภูมิโลกสูงขึ้นหรือมีการสภาพอากาศแปรปรวนเท่านั้น ยังส่งผลต่อกิจกรรมการผลิตอาหารของโลกด้วย
ก้อนน้ำแข็งยักษ์ที่ลอยอยู่ในทะเล หรือน้ำแข็งหลอดในแก้วน้ำดื่ม ส่วนใหญ่เกิดจากการเปลี่ยนสถานะของน้ำจากของเหลวกลายเป็นของแข็ง ที่อุณหภูมิต่ำกว่า 0 C ซึ่งโมเลกุลของน้ำแข็ง (H2O) จะเรียงตัวเป็นระเบียบเหมือนกันทุกทิศทุกทาง เรียกว่า ผลึก ซึ่งน้ำแข็งที่เราพบในชีวิตประจำวัน
การเคลื่อนที่ของหุ่นยนต์ คือ การกระทำด้วยกำลังเพื่อให้เกิดการเคลื่อนที่จากที่หนึ่งไปยังอีกที่หนึ่ง ซึ่งการที่หุ่นยนต์จะสามารถเคลื่อนที่ไปปฏิบัติงานในสภาพแวดล้อมต่าง ๆ ได้ขึ้นอยู่กับการออกแบบให้ปฏิบัติงานได้ตรงกับสภาพแวดล้อม การเคลื่อนที่ของหุ่นยนต์ แบ่งออกได้เป็น 6 ประเภทใหญ่ ๆ
หมีน้ำ (Water Bear) หรือ บางทีก็เรียกว่า มอสส์ พิกเลตส์ (Moss piglets) เป็นสัตว์หลายเซลล์ มีชื่อวิทยาศาสตร์ว่า ทาร์ดิกราดา (Tardigrada)
ในยุคปัจจุบันที่หลาย ๆ คนทุกเพศทุกวัยเริ่มหันมาสนใจสุขภาพมากขึ้น ไม่ว่าจะด้วยเหตุผลเพื่อต้องการรูปร่างบุคลิกที่ดีขึ้น, ป้องกันการเกิดโรคต่าง ๆ เช่น โรคหัวใจ, ความดัน,เบาหวาน นอกจากนี้ยังมีอีกเหตุผลหนึ่งเมื่อเรามีอายุที่มากขึ้นอาจจะมีอาการผิดปกติที่เกิดขึ้นกับสมองเราได้ เช่น อาการที่เกี่ยวกับเรื่อง ความจำที่พบมากในผู้สูงอายุ เช่น อัลไซเมอร์
วงการ E-Sport ทั่วโลกต้องสั่นสะเทือนเมื่อ OG สุดยอดทีมแชมป์โลก Dota 2 ต้องพ่ายให้กับ OpenAI Five สุดยอดบอทปัญญาประดิษฐ์ ในศึก OpenAI Five Finals
ลินุส โตร์วัลดส์ (Linus Torvalds) อาจเป็นชื่อที่ไม่คุ้นหูสำหรับคนทั่วไป แต่คนในวงการคอมพิวเตอร์ผู้เคยสัมผัสระบบปฏิบัติการชนิดต่างๆ ในตระกูล ลินุกซ์ (Linux) น่าจะพอคุ้นเคยกับชื่อนี้มาบ้างในฐานะของผู้ให้กำเนิด ลินุกซ์เคอร์เนิล (Linux Kernel) หรือระบบฐานรากที่ถูกพัฒนาต่อมาเป็นระบบปฏิบัติการ Linux หลากหลายชนิด ไปจนถึงระบบปฏิบัติการแอนดรอยด์ในโทรศัพท์สมาร์ทโฟนที่มีผู้ใช้หลายร้อยล้านคนในปัจจุบัน
ทราบกันไหมว่าวันที่ 2 กุมภาพันธ์ของทุกปี ประเทศไทยได้กำหนดให้เป็น “วันนักประดิษฐ์ของไทย” เพื่อเป็นการเทิดพระเกียรติพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ 9
หลาย ๆ คนคิดว่าสัญลักษณ์ของวันวาเลนไทน์คือดอกกุหลาบ แต่ความเป็นจริงนั้นดอกอัลมอนด์สีชมพูต่างหาก ที่เป็นสัญลักษณ์ที่ชาวคริสต์มอบให้กันในวันวาเลนไทน์เพื่อแสดงถึงมิตรภาพ และการแบ่งปันน้ำใจให้แก่กัน
ปฎิเสธไม่ได้ว่า ในปัจจุบันนี้แค่เสื้อผ้าที่ดูสะอาดอย่างเดียวอาจไม่เพียงพอสำหรับผู้สวมใส่ แต่เสื้อผ้านั้นอาจจะต้องมีกลิ่นหอม นุ่มนวล น่าสัมผัสอีกด้วย การใช้น้ำยาปรับผ้านุ่มจึงเป็นทางเลือกที่นิยมกันมากขึ้นแทนที่จะใช้ผงซักฟอกแต่เพียงอย่างเดียว
เด็กหลาย ๆ คน คงมีความคิดอยากเลี้ยงลูกไก่สีเหลือง ๆ ตัวเล็ก ๆ จึงลองเข้าห้องครัวหยิบไข่ไก่ที่คุณแม่ซื้อจากซุปเปอร์มาเก็ตมาห่อผ้าอย่างดีเพื่อหวังว่าในไม่ช้าไข่ไก่จะฟักออกมาเป็นตัวได้ แต่สุดท้ายไม่เคยสำเร็จ เป็นเพราะเหตุใด
เราเข้าพิพิธภัณฑ์ หรือ ศูนย์การเรียนรู้ ไปทำไม คำตอบน่าจะหลากหลาย ทั้งนี้ขึ้นอยู่กับว่า ผู้ตอบเป็นใคร เพศอะไร อายุเท่าไร พื้นฐานการศึกษาเป็นอย่างไร ทัศนคติต่อเรื่องราวต่างๆเป็นอย่างไร รวมถึงรูปแบบการดำเนินชีวิตของคนคนนั้นเป็นอย่างไร
